بررسی فضای صدور روایات امامین عسکریین علیهماالسلام

چکیده حدیث، به عنوان دومین منبع تشریع پس از قرآن کریم ، از جایگاه و اعتبار ویژه ای در دین اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حدیث در این جایگاه و اعتباربخشی به آن، نقش اساسی ایفا می کند، فهم درست حدیث است؛ چرا که فهم نادرست از حدیث، نه تنها جایگاه آن را زیر سوال می برد، بلکه چهره ی دین را مشوّش ساخته و از اعتبار آن می کاهد. علوم مختلفی در فهم حدیث دخیل اند که هرکدام دارای روش ها و اصولی خاص هستند. یکی از اصولی که به فهم درست حدیث کمک شایانی می کند، فضای صدور حدیث است. احادیث در فضاهای متفاوت و گوناگونی از قبیل فضاهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... از جانب معصومین (علیهم السلام) صادر شده است. در این پایان نامه سعی بر آن است که به بررسی فضای صدور احادیث امامین عسکریین علیهماالسلام پرداخته شود، تا موجب نزدیک شدن به فهم دقیق تر و کامل تر مراد این دو امام همام علیهما السلام گردد. بدین منظور، پس از مطالعه و بررسی منابع مختلف و فراوان، اعم از کتب روایی متقدّم، شروح، کتب مربوط به علوم الحدیث، کتب تاریخی، زندگی نامه امامین عسکریین علیهماالسلام، مسانید، کتب رجال و ... اطلاعات لازم جمع آوری و تدوین گشته است . نتیجه این که روایات در فضاهایی همانند خفقان سیاسی ناشی از حضور حاکمان ستمگر عباسی و تصمیم های ظالمانه شان بر طبق آراء و عقاید و امیال شخصی و در نتیجه کنترل و تحت تعقیب قراردادن شیعیان و تهدید، تبعید و حبس امامین عسکریین علیهماالسلام صدور یافته و نیز در فضای فرهنگی ناشی از حضور فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسّمه، ثنویه و جریان های فکری مانند فتنه خلق قرآن صادر شده است . فضای صدور سایر روایات به ویژگی های شخصی امامین از قبیل علم غیب، معجزه و اخلاق بی نظیر ایشان برمی گردد و یا اینکه در پی سوال راوی در زمینه هایی همچون علّت حکم، فقه، علوم حدیث و تفسیر آیات قرآن بیان شده است. امامین عسکریین علیهماالسلام با توجّه به حضور این فرق، مذاهب و جریانات فکری و گاه در پی سوالات و نامه های شیعیان و اطرافیان در همین فضا و جوّ رایج به بیان حقیقت و رفع مشکلات می پرداختند و در مواردی همانند فتنه خلق، امام هادی (علیه السلام) سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (علیه السلام) این معضل برطرف شده بود و جان کسی در خطر نبود، به همین سبب امام عسکری (علیه السلام) به صراحت می فرمودند که خدا خالق است و همه چیز غیر از او، مخلوق می باشد. همچنین، این دو امام همام برای آماده سازی مردم جهت دوران غیبت، سازمان وکالتی دقیق و حساب شده را تنظیم کرده بودند و مردم را به وکلایشان در شهرهای مختلف ارجاع می دادند، تا ایشان را آرام آرام برای دوران غیبت امام و عدم دسترسی مستقیم به ایشان آماده سازند . واژگان کلیدی فضای صدور ـ امام هادی علیه السلام ـ امام عسکری علیه السلام ـ روایات ـ امامین عسکریین (علیهماالسلام)